Hầu hết chúng ta quan niệm đeo khẩu trang y tế để bảo vệ trước khói bụi, vi khuẩn. Tuy nhiên, đó có phải là mục đích thực sự của khẩu trang y tế? Khả năng lọc khí độc và lọc 99% vi khuẩn là như thế nào? Làm thế nào để nhận biết khẩu trang y tế kém chất lượng? Câu trả lời sẽ ở phần sau của bài viết. Nếu bạn chỉ quan tâm đến cách nhận biết khẩu trang y tế kém chất lượng thì hãy kéo chuột xuống phần cuối bài.
Chức năng nguyên thủy của khẩu trang y tế
Khẩu trang y tế hay còn được gọi là khẩu trang giấy. Một số đơn vị sản xuất khẩu trang trên bao bì gọi khẩu trang y tế là “khẩu trang face mask”. Thử Google từ khóa “face mask” (có khoảng trắng ở giữa) thì toàn bộ kết quả là… mặt nạ dưỡng da. Tuy nhiên, nếu Google “surgical face mask” thì 100% kết quả trả về là khẩu trang y tế.
Như vậy có thể kết luận là nếu dịch sát nghĩa thì khẩu trang y tế phải được gọi là “khẩu trang phẫu thuật”. Và nếu tìm hiểu thêm thì bạn sẽ biết được rằng công dụng của khẩu trang y tế là để bảo vệ bệnh nhân trong phòng mổ khỏi những vi khuẩn trong hơi thở từ kíp mổ. Và đó chính là chức năng ban đầu của khẩu trang y tế.
Từ sau dịch SARS 2007 thì nhu cầu sử dụng khẩu trang y tế tại Việt Nam thực sự lên cao. Sau đó thì khẩu trang y tế ngày càng được dùng phổ biến để lọc bụi khi lưu thông trên đường. Mình còn nhớ là khi đó có nhiều ý kiến về việc nên đeo khẩu trang y tế ở mặt nào và theo chiều nào. Trước đó thì hầu hết chúng ta vẫn sử dụng khẩu trang vải được bán ở các lề đường. Tuy nhiên, sự phổ biến cũng có mặt trái, đó là sự xuất hiện của các khẩu trang y tế kém chất lượng.
Phân loại khẩu trang y tế
Nếu chia theo tính chất sản phẩm thì khẩu trang y tế có thể được phân loại như sau:
- Cách đeo: thun đeo tai, cột sau đầu và thun qua đầu. Loại thun đeo tai được dùng rất phổ biến. Hai loại còn lại thì thường chỉ dùng ở phòng mổ.
- Tiệt trùng vs không tiệt trùng
Ở trên thị trường còn có những loại khẩu trang y tế than hoạt tính được quảng cáo là lọc được khí độc hay lọc 99% vi khuẩn.
Sự thật về khả năng lọc 99% vi khuẩn và lọc khí độc
Đúng là tính chất của than hoạt tính có thể lọc được nhiều loại hóa chất nhưng để lọc hiệu quả thì cần phải có một lượng than hoạt hoạt tính đủ lớn. Thử cắt đôi khẩu trang y tế than hoạt tính giá 30-40k/hộp thì thấy rằng lớp than hoạt tính rất mỏng. Để thấy được sự khác biệt thì chúng ta cần chọn khẩu trang y tế than hoạt tính loại tốt như Medipro hoặc Neomask. Nhưng lọc khí độc cũng có nhiều loại, đối với tất cả các loại khẩu trang nói chung thì các nhà sản xuất chỉ khuyến cáo dùng lọc hơi, khí ở nồng độ loãng, không gây nguy hiểm tính mạng. Ở đây mình bao gồm luôn cả khẩu trang bảo hộ của các hãng như 3M và Honeywell.
Về khả năng lọc 99% vi khuẩn, có một số nhà sản xuất lớn quảng cáo rằng KTYT của họ được chứng nhận BFE > 99%. Đây là chứng nhận của tổ chức Nelson Labs (Mỹ). Bài test được thực hiện với các hạt có kích cỡ 3.0 ± 0.3 µm và đó cũng chính là chiều dài phổ biến của đa số các vi khuẩn. Chúng ta nên cẩn thận với những khẩu trang y tế giá rẻ mà chỉ nói chung chung về khả năng lọc 99% vi khuẩn.
Cách nhận biết khẩu trang y tế kém chất lượng
Một cách đơn giản để nhận biết khẩu trang y tế kém chất lượng đó là nhúng nước. Khẩu trang y tế đúng tiêu chuẩn sẽ chống thấm nước, loại kém chất lượng thì ngược lại. Tiêu chuẩn TCVN 8389-1:2010 quy định chất liệu làm khẩu trang y tế phải chống thấm nước. Thử Google thì có rất nhiều website, video clip thực hiện bài test này.
Gần đây, vấn đề chất lượng khẩu trang y tế cũng được báo đài đưa tin khá nhiều. Đầu năm 2016 thì VTVC1 có một phóng sự về khẩu trang y tế giá rẻ được thực hiện ở Hà Nội. Cuối năm 2016 thì kênh VTV1 có bài “Nhập nhèm chất lượng nhiều loại khẩu trang y tế” và “Cách phân biệt khẩu trang y tế thật – giả“. Đó là chưa nói còn những trang tin nhỏ hơn.
Khẩu trang y tế đi từ nhà thuốc ra lề đường
Ở góc độ người dùng cuối thì chắc chúng ta chẳng bận tâm thử nước làm gì cho mất thời gian. Cách đơn giản là mua sản phẩm từ những nhà sản xuất có tên tuổi. Bao bì sản phẩm đạt chuẩn thường có thông tin về nguồn gốc xuất xứ, lô sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng và đặc biệt là các chứng nhận kèm theo. Cũng có sản phẩm in thêm ID của giấy phép lưu hành do Bộ Y Tế cấp. Ví dụ ID trên hộp khẩu trang y tế Medipro là 39/2014/BYT-TB-CT. Bạn cũng nên chọn mua ở những cửa hàng thiết bị y tế lớn hoặc các đơn vị bán đồ bảo hộ lao động uy tín.
Kết luận
Tóm lại, sử dụng khẩu trang y tế giá rẻ, không rõ nguồn gốc và chất lượng thì có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Vậy có nên dùng khẩu trang y tế để lọc bụi?
Kết quả một nghiên cứu về khả năng lọc của các loại khẩu trang được công bố cuối năm 2016 đã chứng minh khẩu trang y tế lọc bụi tốt hơn nhiều các loại khẩu trang vải rẻ tiền được bán ở lề đường. Tuy nhiên khẩu trang y tế có một khuyết điểm lớn đó là độ khít. Đây là vấn đề về mặt thiết kế, chúng ta không thể đòi một sản phẩm vừa rẻ, tiện lợi mà chất lượng lại cao